1531 VII 27 – do Maurycego Ferbera

List Mikołaja Kopernika do biskupa warmińskiego Maurycego Ferbera, Frombork, 27 lipca 1531 r.

Kopia z XVIII w.: Biblioteka Czartoryskich, Kraków, rkps 284, s. 169, łacina.

Kopernik odpowiadając na napomnienie otrzymane od biskupa warmińskiego tłumaczy się z okoliczności przyjęcia przez siebie na noc dwóch kobiet. Jedną z nich była dawna służąca Kopernika, która wyszła za mąż i szybko rozeszła się z mężem. Kopernik wyjaśnia, że nie doradzał jej w kwestii małżeństwa i nie wie dokładnie, z czyjej winy małżeństwo przestało istnieć, deklaruje jednak, iż zatroszczy się o to, by komentowana wizyta nie wywoływała niepochlebnych opinii o jego osobie.

Frombork, 27 lipca 1531 r.

Do Przewielebnego w Chrystusie Ojca i Pana, Maurycego z Bożej łaski Biskupa Warmińskiego, Pana swojego Wielce Łaskawego i Czcigodnego

Przewielebny w Chrystusie Ojcze i Panie, Panie Wielce Łaskawy. Po wyrażeniu należnego posłuszeństwa i szacunku donoszę, co następuje. Otrzymałem list, który Wasza Przewielebność znowu własnoręcznie raczył do mnie napisać, po raz pierwszy z napomnieniem. W związku z tym pokornie proszę Waszą Przewielebność, by przyjął do wiadomości, że do małżeństwa owej kobiety, o której Wasza Przewielebność pisze do mnie, nie przyczyniłem się ani namową, ani czynem. Lecz skoro już się tak stało, zważywszy, że kiedyś wiernie u mnie służyła, wszelkimi sposobami starałem się ich skłonić, by żyli ze sobą jak uczciwi małżonkowie. I na prawdę swoich słów gotów jestem przysiąc, a również oni oboje by ją potwierdzili, jeśliby ich zapytano. Lecz kiedy uskarżała się na niemoc męża, do której on sam się przyznawał i w sądzie, i poza nim, nic już nie mogłem poradzić. Albowiem sprawę prowadzili najpierw przed panem dziekanem, świętej pamięci bratankiem Waszej Przewielebności, a następnie przed wielebnym panem kustoszem i nie potrafię powiedzieć, czy to on odszedł czy ona, czy też się rozeszli za wspólną zgodą. Ale przechodząc do sedna sprawy, wyznam Waszej Przewielebności, że niedawno wracając tędy z jarmarku z Królewca wraz ze swoją gospodynią z Elbląga pozostała w moim domu do następnego dnia. Zdaję sobie dobrze sprawę, że mógłbym się przez to narazić na złą opinię. Dlatego tak ułożę sprawy, żeby nikt nie miał słusznego powodu do niepochlebnych sądów o mnie, zwłaszcza po napomnieniu i zachęcie Waszej Przewielebności, któremu we wszystkim szczerze pragnę być posłuszny i usługi swoje zawsze chętnie polecam. Z Fromborka, 27 lipca 1531.

Waszej Przewielebności całkowicie oddany

Mikołaj Kopernik

Przekład Jerzego Drewnowskiego

Frombork, 27 lipca 1531 r.

Reuerendissimo in Christo Patri et Domino, Domino Mauritio, Dei gratia Episcopo Varmiensi Domino suo Gratioso atque plurimum colendo

Reuerendissime in Christo Pater et Domine, Domine Gratiose. Post debitam obseruantiae et reuerentiae exhibitionem. Recepi litteras Reuerendissimae Dominationis Vestrae, quas denuo manu propria ad me scribere dignata est, primum admonitionem continentes. Super quibus rogo humillime Reuerendissimam Dominationem Vestram non latere, quod mulier illa de qua Reuerendissima Dominatio Vestra scribit ad me, nullo meo consilio vel facto nuptui data est, sed cum ita euenisset, attento quod illa quondam apud me fideliter seruijsset, ego omni studio et conatu inducere illos nitebar, uti tamquam honesti coniuges in vicem manerent. De quo ausim testari Deum, atque illi, si inquirentur, vtrinque faterentur. Sed cum illa maritum impotentem lamentaretur, quod et ille in iudicio et extra fassus est, frustra laborabam, nam coram domino decano, bonae memoriae nepote Reuerendissimae Dominationis Vestrae, deinde coram venerabili domino custode causam agebam; an igitur hic vel illa, vel mutuo consensu recesserint, non habeo dicere. Sed, quod ad rem pertinet, fatebor Dominationi Vestrae, quod nuper a nundinis Konigsbergensibus hac transiens cum hospita sua ex Elbing mansit in domo mea in alterum diem. Sed cum intelligam malam exinde de me opinionem, ita rem meam ordinabo, ne quis iustam habeat occasionem, qua deinceps, malum de me suspicaretur, praesertim admonente et adhortante Reuerendissima Dominatione Vastra, cui libenter in omnibus obtemperare volo et debeo, cupiens seruitia mea semper esse commendata. Ex Fraumburk XXVII Julij 1531.

Eidem Reuerendissimae Dominationis Vestrae deuotissimus

Nicolaus Copernicus