Kopernik w Ferrarze

Po dwuletnich studiach medycyny w Padwie Kopernik zobowiązany był do powrotu na Warmię i wylegitymowania się stopniem naukowym doktora prawa.

Panująca w Bolonii drożyzna sprawiła, że przyszły astronom zrezygnował z odbycia promocji doktorskiej w tym mieście. Na początku 1503 r. wyjechał do pobliskiej Ferrary, zwanej ze względu na niskie koszty egzaminu refugium pauperorum, czyli miejscem ucieczki ubogich. 

Widok Ferrary według Kroniki świata Hartmanna Schedla, wydanej w Norymberdze w 1493 roku. Faksymile ryciny. Muzeum Okręgowe w Toruniu

Rządzona przez wpływową rodzinę d`Este, Ferrara była w XV i XVI w. ważnym centrum kulturalnym i naukowym Włoch, a funkcjonujący tam od 1391 r. uniwersytet przyciągał wielu wybitnych wykładowców prawa oraz medycyny (jak choćby nauczyciela astronoma, Dominika Marię Novarę) oraz studentów z całej niemal Europy. W maju 1503 r. w mieszczącym się przy klasztorze św. Franciszka kolegium „giuristici” Kopernik musiał zaprzysiąc, iż odbył wymagane studia jurystyczne oraz opłacić koszta egzaminu. Wybrał również promotorów: Filipa Bardellę oraz Antoniego Leutusa, zaliczanych do najstarszych wybitnych wykładowców. W ich też obecności 31 V 1503 r. Kopernik złożył obowiązujące egzaminy ze znajomości Dekretów oraz Dekretaliów i uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego. Otrzymał wówczas doktorskie insygnia: biret i pierścień, a po skończonej ceremonii otoczony promotorami uczestniczył w skromnym przyjęciu (conventus privatus). 

Prawdopodobnie niebawem Kopernik opuścił Italię i wyruszył w drogę powrotną na Warmię. Być może nawet wybrał trasę prowadzącą przez przełęcz Brenner oraz Lipsk do Norymbergi, gdzie mógł podziwiać instrumenty Jana Regiomontana oraz poznać przedstawicieli „norymberskiej szkoły” grupującej geografów i kartografów oraz astronomów i matematyków. Zapewne jakiś czas spędził również we Wrocławiu, gdzie osobiście przejął scholasterię św. Krzyża. Do Prus wracał jednak przede wszystkim jako świeżo upieczony jurysta, by służyć kapitule fromborskiej oraz kościołowi warmińskiemu. Dał się też wkrótce poznać jako dobry znawca prawa rzymskiego i kanonicznego, o czym świadczą m.in. zgromadzone przez niego książki oraz udzielane porady prawne, np. w konfliktach granicznych biskupa Maurycego Ferbera (1471–1537) z księciem Albrechtem Hohenzollernem. 

Literatura 

1. Borawska Teresa, Henryk Rietz, Ein rechtlicher Rat von Nicolaus Copernicus aus dem Jahre 1535, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung”, Bd. 55: 2006, H. 4, s. 548–555. 
2. Mossakowski Wiesław, Mikołaj Kopernik i prawo rzymskie, w: Historia integra: księga pamiątkowa ofiarowana prof. Stanisławowi Salmonowiczowi w siedemdziesięciolecie urodzin, Toruń 2001, s. 411–423. 
3. Uniwersytety w Polsce i we Włoszech (wieki XIII–XX). Wystawa archiwalna, Kraków–Wrocław–Warszawa–Toruń 1990. 
4. Wasiutyński Jeremi, Kopernik – twórca nowego nieba, Toruń 2008.